پروژه بحران های سیاسی حکومت

چکیده:

به نظر می رسد که دولت در ایران معاصر هرگاه در انجام وظایف و کارویژه های اساسی خود دچار اختلال شده، جامعه با بحران سیاسی و در نتیجه دولت با بحران سلطه و کنترل سیاسی روبه رو گردیده است.

ثبات سیاسی مفهومی است که به محفوظ بودن یک رژیم از تهدیداتی که منجر به براندازی آن از طریق انقلاب یا شورش می شود، اشاره دارد. در صورتی که این تعریف را برای ثبات سیاسی بپذیریم، باید بگوییم ایران معاصر عمدتا آبستن حوادث و جریاناتی بوده که نشان دهنده بی ثباتی آن است؛ به عبارت دیگر، نگاهی به مهم ترین حوادث ایران معاصر و صورت بندی آنها از منظر مورد بحث این نوشتار، مبین بحران سیاسی در روابط قدرت سیاسی با قدرت اجتماعی است.

تعابیر مختلف بحران

بحران را می توانیم با تعابیری که پس از این می آید بشناسیم:

1- وضعیت ناپایدار و متزلزلی که در چارچوب آن، تغییر قطعی بهتر یا بدتر در شرف وقوع است؛

2-هر نوع بی ثباتی که به تغییرات اساسی منجر شود

3-شرایط، اوضاع یا دوران خطرناک و فاقد اطمینان

4-هرگاه پدیده ای به طور منظم جریان نیابد و حالتی از نابه سامانی ایجاد شود یا نظمی مختل گردد و یا حالتی غیرطبیعی پدید آید، بحران به وجود آمده است؛

5-به وجود آمدن شرایط غیرمعمول یا غیرمتعارف در جریان حرکت یک سیستم یا نظام.

لحظه حساس در بحران، لحظه ای است که بحران به اوج خود می رسد و سرنوشت ساز می شود. بحران انواع مختلفی دارد که در این مکتوب، بحران سیاسی مد نظر است. بحران سیاسی حالتی است که در نتیجه آن ثبات و توازن نظام سیاسی و اجتماعی بر هم می خورد.

بحران های سیاسی را برحسب وسعت مکانی، عوامل درگیر و گستره جغرافیایی تعارضات، به دو دسته داخلی و بین المللی تقسیم می کنند. بحران های سیاسی داخلی، شرایط غیرمتعارفی است که معمولا در ساختار سیاسی یک کشور بروز می کند و بر حسب ماهیت، زمان، دامنه، شدت و نوع عوامل درگیر در آن، اشکال گوناگونی دارد، مانند مبارزه شدید و گسترده احزاب و سازمان های سیاسی برای کسب قدرت، اختلافات شدید بین جناح های مختلف حکومت، کودتای نظامی، اعتصابات دامنه دار، شورش های خیابانی و درگیریهای قومی. بحران های بین المللی نوعا میان دو یا چند کشور بروز می کند، که محل بحث ما نیست.

...

بحران کارآمدی و راهکارهای حکومتی

بحران کارآمدی پدیده ای است که امروزه نظامهای حکومتی را مورد تهدید جدی قرار داده است؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی حکومت با بحران های زیادی مواجه بوده و به طور نسبی توانسته توانمندی های خود را در مهار چنین بحران هایی نشان دهد.

بر این اساس طرح دیدگاه اندیشمندان اسلامی می تواند راهکارهای اساسی رادر باب کارآمدی حکومت اسلامی پیش روی محققان قرار دهد. اندیشمندانی چون فارابی، خواجه نصیرالدین طوسی و دیگران در تلاش برآمدند تا دیدگاه خویش را در باب حکومت مطلوب و کارآمد ارائه دهند. در این میان اهمیت امام خمینی (ره) از آن جهت است که علاوه بر اندیشه پردازی، حدود ده سال رهبری جمهوری اسلامی ایران را به عهده داشت. بنابراین طرح دیدگاه ایشان در باب کارآمدی حکومت و تبیین مؤلفه های مهم آن، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.واژه کارآمدی اگر چه مفهومی است که در حوزه علم اقتصاد و مدیریت به کار می رود که نوعاً به دنبال ارائه شاخصه های خرد سازمانی و یا نهادی است. اما در بحث حاضر بیشتر مفهومی کلان داشته که می توان از آن به موفقیت تعبیر کرد؛ مفهومی که برخاسته از همان معنای لغوی کارآمدی است. یعنی براساس ارائه مؤلفه های کلان کارآمدی حکومت اسلامی در اندیشه امام خمینی (ره). هدف این مقاله آن است که نشان دهد وجود و تحقق هر یک از آنها در جامعه به همان میزان می تواند کارآمدی حکومت را به دنبال داشته باشد. اما قبل از پردازش به مؤلفه ها ضرورت دارد به دو پرسش مهم پاسخ داده شود: اول پرسش از امکان کارآمدی حکومت اسلامی؛ و دوم پرسش از ماهیت حکومت اسلامی؛

...

فهرست

چکیده

تعابیر مختلف بحران

مبارزه سیاسی گسترده و شدید احزاب و سازمان های سیاسی برای کسب قدرت

اختلافات شدید بین جناح های مختلف حکومت

کودتای نظامی

اعتصابات دامنه دار

شورش های خیابانی

درگیریهای قومی

بحران مشروعیت

دیدگاه هابرماس

حفظ مشروعیت

بحران کارآمدی و راهکارهای حکومتی

امکان کارآمدی حکومت اسلامی

ماهیت حکومت اسلامی

فرآیند بحران سلطه در ایران معاصر

مقدمه

دوره

جنبش تنباکو

نهضت مشروطیت

دوره

ناتوانی دولت پهلوی در ایجاد انسجام در بلوک قدرت

ایجاد هژمونی ایدئولوژیک

دوره

ناتوانی دولت در ایجاد انسجام در بلوک قدرت

ناتوانی در جلوگیری از انسجام مخالفان

دوره

بسیج ایدئولوژیک مردم

ناتوانی دولت در همراه کردن مخالفان در مواقع ضروری

ناتوانی دولت پهلوی در ایجاد انسجام در بلوک قدرت

دوره

ناتوانی دولت در همراه کردن مخالفان در مواقع اضطراری

دوره

نتیجه

منابع