فرآیند تولید كنسرو و رب گوجه فرنگی

فرآیند تولید كنسرو و رب گوجه فرنگی

پیشگفتار:

از ابتدای قرن اخیر تاكنون كنسروسازی صنعتی همواره به عنوان یكی از مهمترین روشهای نگهداری، تبدیل و عرضه مواد غذایی در تمام دنیا مطرح بوده و به احتمال بسیار زیاد در آینده این موقعیت خود را حفظ خواهد نمود علیرغم این واقعیت و با توجه به اینكه در حال حاضر حدود یكصد و پنجاه كارخانه كنسروسازی در كشور مشغول تولید فرآورده های مختلف كنسرو می باشند و با عنایت به گسترش رشته های علوم و صنایع غذائی در دانشگاههای بزرگ كشور تاكنون هیچ مجموعه كاملی در این زمینه به رشته تحریر در نیامده و كتاب موجود هم بیشتر برگردان كتابهای خارجی هستند كه یا در دسته عموم نیستند یا فهم و درك آنها مشكل است و  یا پراكندگی مطالب در آنها موجب شده كه هیچ یك نتوانند به عنوان كتاب درس این رشته معرفی گردند.

مطالب موجود در این پایان نامه به طور عمده بر اساس سر فصلهای كتابهای مختلف صنایع غذائی در دوره های كارشناسی علوم و صنایع غذائی و به منظور معرفی ابعاد مورد نظر به دانشجویان عزیز و پژوهشگران جوان تدوین شده و در تهیه آن از مطالب آموزشی دوره ای كارشناسی ارشد رشته علوم و صنایع غذائی و كتب و مقالات علمی فراوانی كه پاره ای از آنها در  فهرست منابع درج گردیده است.

مقدمه:

منشاء اكثر فنون نگهداری مواد غذائی كه امروزه در صنعت كاربرد دارد به قبل از تاریخ و زمانی كه بشر به فكر حفظ غذا برای مواقع قحطی یا بهبود قابلیت خوراكی غذا برآمد برمی گردد. از زمانهای بسیار قدیم بشر پس از برداشت محصول گیاهان مفید بفكر نگهداری محصولات برداشت شده برای روزهای خارج از فصل برداشت بوده تا بتواند به مواد غذائی دسترسی داشته باشد. برای این منظور اولین روشی كه انجام  می داده خشك كردن مواد غذائی در آفتاب بوده است. البته این روش را بشر از طبیعت آموخته كه می توان بوسیلة خشك كردن موادغذائی را نگهداری نمود.

بعد از این روش استفاده از دود دادن نیز مورد استفاده قرار گرفته است و در مناطقی هم كه نور خورشید كافی نبوه از آتش استفاده می شده است. بعدها روش نمك زدن را در مورد گوشت بكار برده اند و بیشتر گوشت ماهی را به وسیله نمك زدن نگهداری می كرده اند.

نقل شده است كه سپاهان چنگیز در مواقع جنگ با خود صفحات بسیار نازك گوشت خشك كرده را حمل و از آن در تجدید قوا استفاده می كرده اند.

احتمالاً از زمانی كه بشر پخت غذا را آموخته با فساد مواد غذائی هم روبرو شده سات و همین امر شاید باعث شده كه به فكر جلوگیری از فساد موادغذائی و روشهای صحیح نگهداری آن باشد روشهای نگهدای بوسیلة روغن شاید بعد از مرحلة‌ نمك زدن باشد از روغن و نمك جهت جلوگیری از فساد و نگهداری گوشت استفاده     می شده است این روش در بعضی از نقاط هنوز هم انجام می شود و اصطلاحاً روش قورمه نام دارد.

عادات و سننن و طریقه زندگی عشایر كه درحال ییلاق و قشلاق هستند ایجاب می كند كه این روش مورد استفاده قرار گیرد.

این روشها ادامه داشتند تا قرن هفدهم میلادی كه نیكلا آپرت Nicola  Appert    كه او را پدر كنسرو می شناسند طریقه نگهداری مواد غذائی در طرف سربسته را كشف كرد.

و نتایج تحقیقات خود را بصورت زیر خلاصه نمود.

1) مواد غذائی را باید در داخل ظروف شیشه ای و یا فلزی مسدود نمایند.

2) مسدود كردن در شیشه باید با دقت بسیار انجام گیرد.

3) مواد غذائی مسدود شده در داخل ظروف كاملاً سربسته را باید مدتهای كوتاه و یا زیاد در آب جوش عقیم نمود.

4) مواد غذائی عقیم شده را باید بعد از مدت مشخص از آب جوش خارج و سرد نمود.

روش آپرت به تدریج توسعه یافت و تكمیل شدو آهن سفید جانشین شیشه شد.

در سال 1814 آلبرت به لندن مسافرت نمود و در آنجا آشپزخانه بزرگی را مشاهده نمود كه كمتر استفاده می شود و از بخار آب برای تهیه غذا استفاده می نمایند. در این موقع به فكر استفاده از اتوكلاو در عقیم كردن موادغذائی افتاد  نتجه كار آپرت كاملاً رضایت بخش بود و انواع مختلف  كنسرو و میوه و گوشت را تهیه و به بازار عرضه نمود.

در سال 1847 بحران بزرگی مواد غذائی را در فرانسه فراگرفت و اكثر قوطی های كنسرو فاسد گردیدند نتیجه این رشد كه در سال 1850 شیمی دان فرانسوی بنام Favre پیشنهاد كرد كه به جای عقیم نمودن بوسیلة آب جوش آن را در حمام آب نمك  عقیم نمایند و در نتیجه نقطه جوش بیش از 100 درجه سانتی گراد خواهد بود.

در سال 1851 جانشین Appert  به نام Chevallie  Appert  پیشنهاد كرد كه به جای   آب نمك  بهتر است عمل حرارت دادن و عقیم نمودن را در داخل اتوكلاو انجام دهند و در سال 1852 با استفاده از فشارسنج ایده خود را به مرحله اجرا درآورد.

در سال 1851 Appert  فوت نمود بدون اینكه دیناری برای كفن و دفن خود به جای گذاشته باشد ولی از نتایج شگفت انگیز اختراعش بی نهایت خوشحال بوده بعلت فداكاریهای Appert او را پدر كنسرو می نامند و نگهداری موادغذائی را به وسیلة‌ حرارت  Appertisation و آمریكا و انگلستان Appertising می نامند.

در سال 1876 شریور (Shriver) اتوكلاو با بخار تحت فشار را كشف كرد و آن را رتورت نامید. در اوایل قرن بیست قوطی ای حلبی سه تكه به شكل امروزی متداول گشت و در سال 1921 لعاب قوطی كشف شد كه از بسیاری از فسادهای شیمیائی جلوگیری می كرد. بین سالهای 1920 و 1930 مطالعات اساسی بسیاری برای تعیین رابطه دما و زمان برای از بین بردن باكتریها اسپردار انجام شد و دانشمندی آمریكائی توانست با استفاده از اطلاعات جمع آوری شده روی انتقال حرارت در قوطی یك سیستم ریاضی برای تعیین حداقل گرمای لازم برای استریل كدن كامل، تدوین كند.

در جنگ جهانی دوم اطلاعات ما دربارة‌ ویتامینها و اثر گرما در ارزش غذائی توسعه پیدا كرد. براساس این قبیل اطلاعات بود كه توانستند غذاهای قوطی شده ای با ارزش غذائی بسیار خوب تهیه كنند. امروز، كه فقط 150 سال از تولید تجارتی غذاهای قوطی شده می گذرد این صنعت به جائی رسیده كه توانسته است هزاران نوع غذای ساده و پخته آماده در اختیار دنیا در اختیار همه افراد بشر قرار دهد و از این راه بزرگترین خدتمت بهداشتی را به بشر ارائه دهد و به لذت زندگی آنها بیفزاید.